Wie een bijeenkomst organiseert komt voor de vraag te staan hoe je de sessie gaat aanpakken. De klassieke vergadering, met zijn allen rond de tafel en onder leiding van een voorzitter praten is sleets en levert doorgaans weinig resultaat en energie op. Ook uit boeken als Vergaderen? Niet doen van Ellen de Bruin weten we dat die standaardvorm leidt tot passiviteit en indirectheid. Datzelfde geldt voor online bijeenkomsten: net doen of het een gewone vergadering is maar dan via een schermpje leidt zelden tot een goede sessie. Wat is er dan handiger dan een boek vol online werkvormen die je kunt gebruiken om met meer vaart, energie, participatie tot resultaten te komen? Enter: Het Groot Online Werkvormenboek van Dirkse ea.Het Groot Online Werkvormenboek (44,95, e-book 37,95).
Wat is een werkvorm?
Volgens de auteurs van Het Groot Online Werkvormenboek. Deel 3 Dé inspiratiebron voor online vergaderingen, opleidingen en andere bijeenkomsten is een werkvorm:
de manier waarop je inhoud bespreekt of de weg waarlangs je een proces stuurt. Naast je doel wat inhoud betreft, heb je te maken met het gedrag van individuen en de groep als geheel (en de gedachten, emoties en patronen waaruit dat gedrag voortkomt). Als begeleider heb je de keuze op welk niveau je stuurt. Sturen op de onderste twee niveaus van de driehoek is tijdsintensief en vraagt veel van jou als begeleider. De makkelijkste en effectiefste manier om je inhoud over te dragen én het gedrag van de groep te sturen, is via de aanpak. Werkvormen zijn daarvoor je belangrijkste ‘gereedschap. En realiseer je dat elke aanpak bepaald gedrag oproept, gewenst of ongewenst.
Of het per se het belangrijkste gereedschap is, weet ik niet maar de vorm die je voor de bijeenkomst kiest heeft zonder meer veel invloed op de sessie.
Online?
Online bijeenkomen heeft daarbij zijn eigen typische kenmerken. De auteurs citeren Van der Stigchel die online communiceren beschrijft als op twee plekken tegelijk zijn. Je zit fysiek in je kamer achter de laptop en virtueel in een bijeenkomst met anderen. Inmiddels weten we ook dat de typische vorm van oogcontact (kijk je in de camera of naar de ander op het scherm), langere tijd de blik erg dichtbij richten en het zitten niet bevorderend werken voor je aandacht en energie.
In The webinar manifesto raadt Treion Muller aan niet stil te staan bij het feit dat je online bent en zeker niet bij de beperkingen van dat kanaal. Je hebt het nu eenmaal gekozen dus zorg dat het werkt. Lukt me een nuttig uitgangspunt.
Clusters
Na een korte inleiding zonder allerlei didactische modellen of stromingen, komen de auteurs ter zake. De auteurs benadrukken dat voor een goede online sessie vier zaken essentieel zijn:
- Verbinding: Voelt iedereen zich welkom? Is er contact?
- Duidelijkheid: Heeft het overleg en elk onderwerp een begin en eind? Schep ik zelf duidelijkheid? Stuur ik op concrete afspraken?
- Interactie: Staat iedereen ‘aan’? Vraag ik expliciet om input? Stimuleer ik echte interactie?
- Reflectie: Is er tijd om na te denken? Versterkt het overleg eigen verantwoordelijkheid? Wordt er geleerd?
Verspreid over maar liefst twaalf clusters zijn er 60 werkvormen te lezen. Voorbeelden van clusters zijn:
- cluster Fun & Sfeer
- cluster Opstarten
- cluster Efficiënt overleggen
- cluster Inhoud presenteren
- cluster Reflecteren & intervisie
- cluster Afronden & borgen
Per clusters vind je praktische uitleg over werkvormen. Voor de korte werkvormen lees je een beschrijving van die werkvorm. Bij de werkvormen die wat meer voorbereiding vragen, zie je paragrafen als:
- Hoe het werkt
- Waarom
- Stappen
Een aantal online werkvormen zorgt er voor dat deelnemers aan je sessie in beweging komen. Dat lijkt op uitgangspunten van het eerder genoemde Webinar Manifesto waar je als organisator zo snel mogelijk wil voorkomen dat achter een scherm zitten een zekere passieve, consumerende houding oproept. Muller noemt het learner accountability. Werkvormen als
- zoek in je huis een voorwerp dat je doel weergeeft en licht dat toe
- denk al wandelend na over een complexe vraag en kom terug online
- neem een rood en groen papier en houdt die omhoog als je mening gevraagd wordt
Interessant is ook de regelmatige oproep momenten van reflectie in te bouwen. Geef deelnemers de tijd na te denken voor ze mogen reageren. Laat deelnemers in tweetallen verwerken en dan terugkoppelen.
Het boek is geschikt voor degenen die in een training een complex blok aansprekend willen organiseren maar ook voor degenen die de wekelijkse team check in op Zoom wat leuker willen maken. Voor die laatste groep:
- verzamel complimenten over iedereen, projecteer een compliment en vraag aan anderen voor wie het compliment is
- verzamel van iedereen een favoriete song uit de categorie guilty pleasure. Speel een stuk en raad van wie die komt
- laat iedereen op Google Streetview een belangrijke plaats kiezen en geef één minuut om die bij wijze van (hernieuwde) kennismaking toe te lichten
- 24/7 laat iedereen zich in 24 seconden met maximaal 7 woorden voorstellen
- maak van een besluit of idee een krantenartikel en presenteer dat.
De auteurs verwijzen naar wat tools die je bijeenkomst kunnen helpen, zoals plekken waar je kunt stemmen of een whiteboard kunt maken, maar voor de meeste werkvormen kun je toe met het platform dat je al gebruikt om online te overleggen.
Kortom
Het boek leest makkelijk maar leent zich ook voor kris-kras door het boek bladeren. De werkvormen zijn een mooie spreiding van meer denken, meer rust of meer doen. Een aanrader voor wie beter wil nadenken online bijeenkomsten net zo goed als voor wie voor een bijeenkomst iets leuks wil toevoegen
